Geschiedenis Koeiemart

Niet iedereen (lang niet) is in Woerden geboren of bezocht als kind al de koeiemart. In alle vroegte met rubberlaarsjes door de koeienvlaaien struinen, die toen nog, met honderden, door de hele binnenstad heen stonden. Hieraan is in 2001 (MKZ crisis) een einde gekomen. Gelukkig zijn er nog wel koeien te zien op het kerkplein. maar hoe zat dat nu eigenlijk met de meer dan 600 jaar oude markt

De geschiedenis van de bekende Najaarsmarkt in Woerden, of liever gezegd de koeienmarkt of “Woerdse mart”, begint al in 1410. De stad Woerden werd op 5 juli 1410 door hertog Jan van Beieren het privilege verleend tot het houden van een vrije jaarmarkt voor paarden en een markt voor runderen. De paardenmarkt werd drie dagen voor Sint Petrus banden (1 augustus) gehouden en de jaarmarkt voor runderen op Sint-Victor (10 oktober).

In de 16e en 17e eeuw kwamen er bij de eigenlijke markt steeds meer kermisactiviteiten. Ook muzikanten, standwerkers en stuntwerkers waren rond de markt te vinden. Op marktdagen stonden in de Havenstraat, de Kerkstraat, de Kruisstraat en de Voorstraat twee rijen dieren: in vroeger tijd soms wel duizend paarden en enige duizenden koeien en kalveren. Ter bescherming van de gevels en hardstenen stoepen werden deze met planken betimmerd.

Aparte markten

Ook de data voor de te houden markten veranderden in de loop der tijd. Tot 1935 werden er nog  twee aparte markten gehouden voor runderen en paarden, terwijl er vanaf 1920 sprake was van een tweede najaarsmarkt in november voor vee en paarden. Als regel gold dat de paardenmarkt werd gehouden op de maandag na 18 oktober en de runderenmarkt op de woensdag na 20 oktober. Voor de tweede najaarsmarkt werd de tweede woensdag in november gereserveerd. Soms moest er van de regel worden afgeweken, zoals in 1918 toen de koeiemart als gevolg van de heersende mond- en klauwziekte op een later tijdstip werd gehouden.

Uitbreiding

In de 20e eeuw breidde de kermis zich uit. In 1913 vond een openbare verpachting van staanplaatsen plaats. De gemeente verpachtte toen plaatsen voor 5 poffertjeskramen, 2 voor oliebollenkramen, 1 voor een wafelkraam, 1 voor een bioscoop, 1 voor een panorama- of theatertent, 1 voor een cafe-walk, 1 voor een slagmachine en diverse plaatsen voor kleinere inrichtingen. Op 15 mei 1925 trad een gemeentelijke verordening voor de vee- en jaarmarkt in werking.

Koeiemart

De zogenaamde tweede najaarsmarkt verdween en de ‘grote najaarsmarkt voor vee en paarden’ bleef over. In de volksmond wordt deze nog steeds de 'koeiemart' genoemd, welke nog steeds als vanouds wordt gehouden op de woensdag na 20 oktober. Door de verscherpte maatregelen na de laatste MKZ-crisis is de hoeveelheid beesten op de markt symbolisch te noemen. Het eten van erwtensoep (snert) en poffertjes zijn tradities, die zich staande hebben gehouden te midden van het vermaak van de moderne tijd.