George de Wrede: Een vrouw uit een stuk!

Wie het gebouw van Stadsmuseum Woerden passeert kan onmogelijk om haar heen. Ik doel op de ‘cut-out’ van een vrouwspersoon op ware grootte. Kunt u zich daar niets bij voorstellen? Dat is een uitgesneden foto op board, inclusief staander, waarbij de omtrek van de figuur de vorm bepaalt. In de reclamewereld zie je ze wel vaker.

Het museum gebruikt het beeld ter promotie van de nieuwe tentoonstelling “Vrouwen voor de lens” en heeft de gestalte prominent voor de ingang geplaatst.
Het beeld zelf is een zwart/wit foto terwijl het schort van de dame oranjekleurig is. U begrijpt het
al: een dergelijk krachtig (boeg) beeld van een expositie behoeft extra aandacht.

Oma Eusebia
Hoewel de figuur wel degelijk plasticiteit suggereert doet de beeltenis toch erg tweedimensionaal
aan. Het roept bij mij onmiddellijk associaties op met een stripfiguur uit de Fix & Foxi van weleer, een album dat ik als klein jongetje verslond.
Het was een stripblad dat werd uitgegeven van 10 oktober 1959 tot 27 augustus 1966 door de
Nederlandse Rotogravure Pers als kinderblad bij het damesblad Eva, zoals de Donald Duck hoorde bij de Margriet van De Geïllustreerde Pers.
Een zekere oma Eusebia figureerde in die verhalen altijd als een kordate, tulbanden en taarten
bakkende, grootmoeder. Zorgzaam en stoer tegelijkertijd. Iemand die er ook absoluut niet tegenop zag om met behulp van haar paraplu (of deegroller) lamstralen en nietsnutten er stevig van langs te geven. Kortom het type van ‘niet lullen maar poetsen’.
De ‘cut-out’ van de foto van deze oudere dame op de stoep straalt eveneens een krachtige houding
uit. In dit geval houdt zij niet één paraplu vast maar ze draagt er zelfs een heleboel tegelijk. U begrijpt mijn fascinatie!

_{(Boven: Flyer uitgegeven door het Stadsmuseum Woerden, getiteld:}

_{“Van zeldzaam tot selfie, Vrouwen voor de lens” Fotograaf Jaap van der Vooren Sr. )}

Hoogste tijd om deze expositie te bekijken.

De tentoonstelling
Gewend als we zijn aan ‘selfies’ kunnen wij ons vandaag de dag nauwelijks meer voorstellen dat de fotografie pas dateert van het midden van de negentiende eeuw. In de beginjaren was het een zeer kostbaar en vooral omslachtig procedé dat eigenlijk alleen maar gebruikt werd voor zeer bijzondere gebeurtenissen.

Lange tijd waren ook alleen de mannen in beeld. Het Stadsmuseum is er echter in geslaagd om een groot aantal oude foto’s van gewone vrouwen uit Woerden en omgeving bijeen te brengen en te exposeren. Zodoende is er een mooi gevarieerd beeld ontstaan van dames in verschillende situaties.
Als bezoeker word je bijvoorbeeld meegevoerd langs boerenbedrijven, fabrieken, winkels en
ateliers maar zie je ook foto’s van naaikransjes, gymnastiekverenigingen, etc.

_{(foto: vrouwen voor de lens Woerden-Wagenloodsen-Aardappelschilploef-ca1905.)}

Zeldzamer zijn de
individuele portretten zoals die van Adriana van Gulik-de Kok; de vrouw met de paraplu’s.

De parapluverkoopster

Op één van de foto’s is zij te zien in een portret ten voeten uit.

Zonder dat kleurvlak een prachtige sferische foto.

Fier rechtop wandelt zij met vastberaden tred over het plaveisel.

Een achtergrond ontbreekt waardoor de nadruk volledig op de persoon ligt.
Schuin van opzij gefotografeerd zien we een mevrouw met een grote bos paraplu’s onder haar rechterarm.

Het haar draagt zij naar achteren gekamd in een knot. Haar gezicht, gegroefd en verweerd, geeft de uitstraling van een kalme en zelfverzekerde vrouw.
Haar voeten zijn gestoken in nette schoenen met een niet al te hoge hak.

De linkerarm is naar beneden gericht en haar hand toont de stevige vingers van iemand die een leven lang met haar handen heeft gewerkt.
Om haar pols draagt ze een horloge en aan de ringvinger is een ring te zien.

De losse paraplu’s zitten vermoedelijk in een foedraal om ze bij elkaar te houden.
De kleding die ze draagt beschermt zij door middel van een gestreken schort dat, in tegenstelling tot de ‘cut-out’, nu een mooi geheel vormt met het totaalbeeld.

Adriana’s geschiedenis
Ze wordt in 1894 geboren te Amsterdam. In 1915 trouwt zij met Jacobus van Gulik te Zwammerdam. Met een paard en (woon) wagen trekt het echtpaar door de streek waarbij Jacobus werkt als scharensliep en stoelenmatter en Adriana paraplu’s verkoopt en repareert.

Het echtpaar krijgt tien kinderen die allemaal in de woonwagen worden geboren. In de jaren dertig
betrekt het gezin een woonboot (schip Hercules) in de Singel van Woerden.

Zowel in deze stad als in de omgeving werkt Adriana wederom als trotse parapluverkoopster.
Als moeder brengt ze haar kinderen gevoel voor orde en discipline bij maar tegelijkertijd hecht zij grote waarde aan educatie. Ze neemt hen daarom niet mee langs de deuren maar stuurt ze in plaats daarvan naar school. Behalve moeder wordt zij ook grootmoeder.

Pas aan het einde van de jaren zestig, als zij de AOW gerechtigde leeftijd allang gepasseerd is stopt Adriana met venten. Samen met Jacobus viert zij nog haar vijf-en vijftigjarige huwelijk voordat hij in 1970 komt te overlijden. Zelf overlijdt ze in 1975. De kleurrijke Woerdenaar Cor van Gulik is haar kleinzoon.

Van Gulik - de Kok bij hun 55-jarig huwelijk (foto Woerdense Courant 30.4.1970)

Toen en nu
Fotograferen (en filmen) is mede door de komst van het mobieltje allang niet zo bijzonder meer. En
de vrouwen hebben inmiddels hun achterstand voor de lens wel ingehaald. Het grootste verschil met vroeger is echter dat de foto’s van toen vrouwen laat zien zoals ze waren. Tegenwoordig worden dergelijke beelden bijna standaard ‘gefotoshopt’ (lees: digitaal bewerkt).
Behalve het portret ten voeten uit van Adriana is er op de tentoonstelling nog een foto van haar
gezicht te zien. Zij kijkt ons aan met die onbevangen blik van waaruit de waarden spreken waar zij
haar hele leven lang voor stond. Zij trotseerde weer en wind om haar gezin een goede toekomst te
geven. De sporen die dat heeft achtergelaten op haar gelaat draagt zij met trots.
Maar anno 2019 lijkt het bijna of je daar als vrouw helemaal niet meer trots op mag zijn. Het
natuurlijke proces van ouder worden dient schijnbaar zoveel mogelijk te worden gecamoufleerd.
Zowel voor de camera als in het echte leven zijn rimpels taboe! Zelfs jonge vrouwen van nog geen
dertig zijn al druk in de weer met botox en fillers om hun gezichten maar zo glad en uitdrukkingsloos mogelijk te krijgen.
We leven wat dat betreft in verwarrende tijden want waarom zou je als vrouw eigenlijk zo
krampachtig je eigen leeftijd moeten verdoezelen? Modeontwerpster Diane von Fürstenberg deed in dat verband al eens de volgende uitspraak: “Mijn gezicht draagt al mijn herinneringen. Waarom zou ik die uitwissen?”

Ik denk dat Woerdense Adriana het roerend met haar eens zou zijn geweest.

George de Wrede

_Bronnen

• _{Artikel in het AD van Gijs Kool, getiteld; “Vrouwen voor de lens in het Stadsmuseum” d.d. 28 november 2019}
• _{Informatie in woord en beeld van de flyer van Stadsmuseum Woerden}
• _{Boekje met informatiemateriaal bij de expositie van het museum}
• _{Eigen aantekeningen tijdens bezoek van de tentoonstelling}
• _{Website met quotes over ouder worden}