Lezing - Johanniter en Maltezer Orde.

Op maandag 24 juni (20.00 uur Kloosterhoeve) organiseert de Stichts-Hollandse Historische Vereniging in samenwerking met de Werkgroep Harmelen een lezing over de Johanniter en Maltezer Orde. Spreker Tom Versélewel de Witt Hamer. Hij is Rechtsridder van de Johanniter Orde in Nederland. Hij onthult een fascinerende geschiedenis die doorloopt tot in onze tijd!

Het is weinig bekend dat deze Orde ook een lange, historische band met Harmelen heeft. Rond het jaar 1113 ontstaat de zogeheten Orde der Hospitaalridders uit een monniksorde, met als beschermheilige Johannes de Doper. Ze worden daarna ook de Johannieter Orde genoemd.

Welkom

Iedereen is van harte welkom op maandag 24 juni aanstaande, om 20.00 uur in De Kloosterhoeve, Kloosterweg 2, 3481 XC  Harmelen. De toegang is gratis en aanmelden is niet nodig.

Achtergrondinformatie

Oorsprong
De oorsprong van de hedendaagse Johanniter- en Maltezer Orde voert terug tot het midden van de 11e eeuw en ligt in een door kooplieden uit Amalfi gesticht pelgrimshospitaal te Jeruzalem. Dit Benedictijner klooster-hospitaal kwam bij bul van 15 februari 1113 rechtstreeks onder de bescherming van paus Paschalis II te staan waarbij de broederschap het recht kreeg een eigen grootmeester te benoemen. Zo ontstond rond die tijd uit een monniksorde, de Orde der Hospitaalridders, later ook wel Johannieter ridders genoemd, naar de beschermheilige van het hospitaal Johannes de Doper. Overeenkomstig het standenstelsel (adel, geestelijkheid en burgerij) bestond de orde uit drie groeperingen: ridders, wier roeping het was te strijden tegen de ongelovigen, de bedevaartgangers te beschermen en zieken en gewonden te verplegen; priesters, die in de eredienst voorgingen; en dienende broeders, die zieken en vreemdelingen verzorgden.

Zwarte mantel

Hun kledij bestond uit een zwarte mantel voorzien van een wit balkenkruis. In het begin droegen alleen de priesters deze zwarte mantel. In 1259 machtigde Paus Alexander IV de ridders die ten strijde trokken rode wapenrokken voorzien van een wit balkenkruis te dragen en deze in vredestijd door de lange zwarte mantel te vervangen, die nu nog door de ridders en dames van de Johanniter Orde in Nederland gedragen wordt.

Nederland
Het oudste Johannieter klooster in Nederland is het Catharinaklooster in Utrecht, tegenwoordig bekend onder de naam Catharijneconvent. Wanneer het klooster precies gesticht is, is onbekend. Er zijn aanwijzingen dat reeds in het jaar 1122 Johannieters, ook wel aangeduid als Jansheren, ter plekke aanwezig waren. Verder behoren tot de oudste Johannieterkloosters in Nederland de commanderij St. Jansberg bij Sneek, gesticht in 1207 en de vestiging van de Jansheren in Arnhem, die al in 1214 bestond.  Uit de dertiende en veertiende eeuw dateren de commanderijen in Buren, Ermelo, Haarlem, Harmelen, Ingen, Kerkwerve, Mechelen, Middelburg, Nijmegen, Oosterwierum, Oudewater, Waarder, Warffum en Wijtwerd.

De commanderij in Montfoort dateert uit de zestiende eeuw en wanneer de commanderij in Wemeldinge is gesticht, is onbekend. Verder is er nog een commanderij in Ter Brake (Alphen) die in de twaalfde eeuw gesticht is door de Tempeliers en in 1312 verviel aan de Johannieters.

Reformatie
In Nederland, dat ten tijde van de Reformatie overging tot het protestantisme, werden aan het eind van de zestiende eeuw de commanderij goederen door de gewestelijke Staten geconfisqueerd en kwam er een verbod tot het aannemen van nieuwe kloosterlingen wat het einde betekende van de orde in onze contreien. In 1909 werd op initiatief van prins Hendrik, de echtgenoot van koningin Wilhelmina, de orde in Nederland heropgericht als onderdeel van de Pruisische balije Brandenburg. Na de Tweede Wereldoorlog heeft de orde zich losgemaakt van de balije en is als zelfstandige Johannieter orde verder gegaan. Vanaf 1958 is de officiële naam van de orde: Johanniter Orde in Nederland. De orde heeft nog steeds als doel het verlenen van hulp aan zieken en gewonden en/of anderszins hulpbehoevenden.

Over de spreker

Tom Versélewel de Witt Hamer (1955) studeerde Chemische Techniek en Bedrijfskunde aan de Hogere Technische School te Groningen. Naast zijn dagelijkse werkzaamheden bekleedde en bekleedt hij diverse bestuursfuncties. De belangrijkste daarvan zijn: voorzitter van het Koninklijk Nederlandsch Genootschap voor Geslacht- en Wapenkunde, voorzitter van de Raad van Toezicht van het Centraal Bureau voor Genealogie en vicepresident van de Ridderschap van Groningen.

In 2017 promoveerde hij op een proefschrift getiteld: Geloven verplicht. Een elite-onderzoek naar ridderlijke orden in het Koninkrijk der Nederlanden (1965-2015). Tom Versélewel de Witt Hamer is Rechtsridder van de Johanniter Orde in Nederland.