Column 05 Frans Lander - Hemel en Aarde

Een icoon is de afbeelding van een heilige of een heilige geschiedenis : voor gelovigen een verbinding tussen het aardse en het hemelse. Deze afbeeldingen komen uit de orthodoxe kerk o.a. van Griekenland, Rusland, de Balkanlanden, Egypte, Ethiopië en......Woerden. Woerdenaar Joop van Drie maakte ze en Frans Lander bekeek de dubbelexpositie, (Met Herman Prins)in het Hofpoortziekenhuis, en legt uit waarom een kijkje zeer de moeite waard is.

TUSSEN HEMEL EN AARDE

Tot 13 januari as. zijn in het Zuwehofpoortziekenhuis twee exposities te bewonderen: één over het werk van Herman Prins (tekeningen, gouaches, email) en in de vitrine iconen van de hand van Joop van Drie.

Iconen

Toen de Russische vorst Vladimir de Heilige in 988 het orthodoxe katholieke geloof vanuit Byzantium omarmde werd dit geloof inclusief de kunst van het icoon schilderen door Griekse monniken in Rusland verspreid. De iconen ontstonden vanaf de 8e eeuw in Byzantium. Waar men aanvankelijk  het uitbeelden van God en heiligen verbood, gaf het tweede concilie van Nicea (787) vrij baan tot het afbeelden van personen en gebeurtenissen uit het Oude en Nieuwe Testament. De iconen worden integraal onderdeel van de oosterse liturgie. De techniek van de iconen grijpt terug op de Fayoum (de dodenportretten uit het Romeinse Egypte (begin van onze jaartelling). Waar oorspronkelijk warme cider werd gebruikt voor het mengen van de kleuren is vanaf de 8e eeuw de techniek van tempora gebruikt, waarbij minerale kleuren worden vermengd met eigeel. Deze techniek wordt nog heden ten dage gebruikt voor de klassieke iconen.

Vanuit de Byzantijnse-Griekse iconen is de Russische iconenkunst ontstaan met zijn geheel eigen grote expressiviteit en kleurenrijkdom, wars van details en bezield door een innerlijk licht. Oren en lippen zijn verkleind, de nadruk ligt op de ogen;  de schildering zelf wordt aangebracht op wilgenhout waarin een verdieping is aangebracht. Iconen zijn vanaf de 8e eeuw strikt gebonden aan strenge artistieke voorschriften inzake inspiratiebronnen, stereotypen, strengheid van uitdrukking en kleuren. Hieronder een voorbeeld.

Een icoon is de afbeelding van een heilige of een heilige geschiedenis : voor de gelovigen een verbinding tussen het aardse en het hemelse.

De Russen hadden al hun eigen iconenscholen, te beginnen in Kiev en later in Novgorod en vooral Moskou. Meestal zijn de schilders anoniem, maar soms kennen we namen zoals die van de beroemde Andrej Roebljov (15e eeuw).

Iconen getuigen van een onpersoonlijke eeuwigheid, zijn sacraal van aard, nederig onderdeel van een collectieve geloofsbeleving en als zodanig tegengesteld aan de vrije westerse expressie van individuele kunstenaars.

Russische icoon, 15 eeuw

Tetriakov galerie Moskou

In deze expositie in het Zuwehofpoortziekenhuis vind je naast kunst gebonden aan collectieve geloofsbeleving, de hoogst individuele en zeer vrije individuele expressieve kunst van Herman Prins. Eeuwigdurende contemplatie naast uitbundige fantasie vol symboliek. De eeuwenlange continuïteit van de iconenschilderkunst gewijd aan God is werkelijk wonderbaarlijk.
Tussen hemel en aarde: in de vitrine vindt u de in verf gevangen verstilde stem van de eeuwigheid. Joop van Drie heeft met zijn iconen iets wonderbaarlijkst gewrocht.
De moeite van een bezoek waard evenals overigens het bijzondere werk van onze grote Woerdense kunstenaar Herman Prins.

Drie Koningen, 6 januari 2016, Frans Lander